Institucija prezbitera u judaizmu (jevrejskoj veri) i judeohrišćanstvu
Reč „prezbiter“ (ili prezviter) dolazi od grčke reči koja znači „stariji, starešina“. Rana organizacija judeohrišćanske crkve u Jerusalimu bila je slična jevrejskoj versko-sudskoj organizaciji koju je predstavljalo Veliko veće staraca ili Sanhedrin. Naziv Sanhedrin dolazi iz hebrejsko-aramejskog jezika i u izvornom izgovoru ime mu je bilo Sanhedrin Gadol, što znači „Veliki savet“. Grčka izvedena reč za to telo je bila Sinhedrion, što je značilo „sedeti zajedno“, pa otuda i naziv „skupština“ ili „veće“ uvaženih starih ili starijih članova zajednice.
Postojala su dva ova tela. Jedno koje se zvalo „mali Sanhedrin“ bilo je formirano u svakom jevrejskom gradu u Erecu (Palestini) i imalo je od 20 do 23 člana.
Takozvani „veliki Sanhedrin“ sačinjavalo je telo od 69 do 71 člana (sveštenika, sudija, vojskovođa) uključujući i Velikog rabina (hebrejski Kohen Gadola) jevrejskog Hrama u Jerusalimu. Ono je činilo vrhovno versko i zakonodavno telo koje je predstavljalo jevrejski „narod“ (po gubitku političke samostalnosti Izraela – Judeje u vreme rimske okupacije, obavljalo je i političku funkciju).
Rimske carske vlasti su prepoznavale i priznavale ovo telo kao „jevrejskog Patrijarha“ u, tada već Palestini, kao krajnji autoritet po jevrejskim verskim i svim drugim pitanjima. Sedište ovog versko-sudskog tela bilo je u Jerusalimu, a posel razaranja Jerusalima od strane Rimljana, 70. godine, u Javneu (gradu južno od današnjeg Tel Aviva), a posle u Galileji.
I upravo po uzoru na ovo versko telo i organizaciju Jevreja, bila je ustrojena i prva organizacija prve judeohrišćanske Crkve sa svojim episkopom, đakonima i sveštenstvom, i sa sedištem u Jerusalimu.
Dakle, kao što je naziv za člana jevrejskog Sanhedrina – Prezbitera, pa izvedeno od toga i svakog jevrejskog sveštenika u sinagogi bilo prezbiter, tako je postao naziv i za osobu koja vrši službu predstojnika (nadstojnika) u judeohrišćanskoj zajednici. naziv prezbiter i episkop su u prvo vreme bili i sinonimi, da bi vremenom i razvojem crkvene hijerarhije prezbiteri postali saradnici epiksopa, kolegijalno telo okupljeno oko njega, koji su predstavljali sabor ili savet.
Izvesnost ustrojstva u ranoj judeohrišćanskoj crkvi i forma prezbitera se naslućuje u judeohriščanskom Novom zavetu, u delima Apostolskim; 15:22: „Tada odlučiše apostoli i starješine sa svom Crkvom da između sebe izaberu neke ljude…i to vodeće ljude među braćom“.
U nekim protestanskim crkvama prezbiter je naziv za laike zadužene za neke crkvene poslove (jereji, duhovnici i slično…).
U tzv. „pravo slavnoj“ crkvi prezviter je „svešteno lice koje sme svršavati sve crkvene obrede, a naročito svete tajne, sem tajne sveštenstva“.
Nastaviće se…
Druga strana istorije
